Witajcie, moi drodzy!
W tym wpisie przyjrzę się czterem największym
postaciom sztuki i nauki renesansu – temu, co osiągnęli, jak żyli i jakie
relacje ich łączyły. Zapraszam w podróż przez tę fascynującą historię!
KRÓTKIE SYLWETKI GENIUSZY RENESANSU
Leonardo da Vinci, uosobienie „człowieka renesansu”,
urodził się w 1452 roku w miasteczku Vinci w Toskanii jako nieślubny syn
notariusza i chłopki. Był prawdziwym homo universalis – nie tylko malarzem,
twórcą zagadkowej „Mony Lisy”, ale także inżynierem, anatomem i wynalazcą,
którego notatniki pełne były szkiców maszyn latających i czołgów. Większość
życia spędził krążąc między Florencją a Mediolanem, służąc potężnym władcom,
takim jak Ludovico Sforza, a ostatnie lata przeżył we Francji pod opieką króla
Franciszka I. Zmarł w 1519 roku na zamku Clos Lucé w Amboise – według legendy,
na rękach samego króla. Mało kto wie, że Leonardo był rygorystycznym
wegetarianinem i miał zwyczaj kupowania na targach ptaków w klatkach tylko po
to, by wypuszczać je na wolność. Pisał również pismem lustrzanym, od prawej do
lewej strony.
Michał Anioł Buonarroti, urodzony w 1475 roku w
Caprese, wywodził się z drobnej, choć podupadłej szlachty. Jego ojciec
początkowo sprzeciwiał się artystycznym ambicjom syna. W przeciwieństwie do
wyrafinowanego Leonarda, Michał Anioł cechował się trudnym charakterem,
ascetycznym trybem życia i nieprawdopodobną pracowitością. Rzeźbę uważał za
najwyższą formę sztuki, twierdząc, że jedynie „uwalnia” postać z marmurowego
bloku. Większość dojrzałego życia spędził w Rzymie, pracując dla papieży, gdzie
namalował sklepienie Kaplicy Sykstyńskiej oraz stworzył monumentalnego „Dawida”
i kopułę Bazyliki św. Piotra. Geniusz zmarł w Rzymie w 1564 roku w wieku 88
lat, co na owe czasy było wiekiem imponującym. Ciekawostką jest fakt, że Michał
Anioł tak bardzo nie lubił się myć i przebierać, że według plotek, gdy w końcu
zdejmował buty, odchodziły one wraz z jego skórą.
Rafael Santi, urodzony w 1483 roku w Urbino, był synem
wziętego malarza nadwornego, więc ze światem sztuki oswajał się od dzieciństwa.
Zasłynął jako mistrz harmonii i piękna, a jego „Szkoła Ateńska” w Watykanie
stała się symbolem filozofii renesansu. Rafael był całkowitym przeciwieństwem
samotnika Michała Anioła: żył luksusowo, cieszył się powodzeniem u kobiet,
prowadził armię uczniów i nazywany był „księciem malarzy”. Większość sławy
zdobył w Rzymie jako główny architekt i malarz Watykanu. Jego życie skończyło
się przedwcześnie i dramatycznie – zmarł w 1520 roku, w swoje 37. urodziny, po
ataku gorączki, którą według współczesnych wywołały zbyt upojne noce z
kochanką. Mało znany jest fakt, że Rafael był tak wpływowy, iż papież Leon X
rozważał nadanie mu tytułu kardynała.
Najwcześniejszy z tej czwórki, rzeźbiarz Donatello,
urodził się około 1386 roku we Florencji. Stał się rewolucjonistą rzeźby,
przywracając formy antyczne do świata chrześcijańskiego. Stworzył pierwszą od
czasów starożytnych wolnostojącą rzeźbę nagiego mężczyzny – brązowego „Dawida”,
który zaszokował współczesnych swoją odwagą. Donatello większość życia spędził
we Florencji, współpracując z Kosmą Medyceuszem. Żył skromnie i beztrosko –
mówiono, że trzymał pieniądze w koszu zawieszonym pod sufitem, z którego jego
przyjaciele i uczniowie mogli brać tyle, ile potrzebowali, nawet o to nie
pytając. Zmarł w 1466 roku i został pochowany w bazylice San Lorenzo obok
swojego mecenasa.
JAK GENIUSZE RENESANSU ŻYLI ZE SOBĄ I CO O
SOBIE MYŚLELI?
Relacje między tą czwórką były pełne wzajemnej
inspiracji, ale też ostrej konkurencji. Donatello jako pionier wczesnego
renesansu nie spotkał osobiście pozostałej trójki, jednak jego technika stała
się fundamentem dla młodszych mistrzów. Na przykład młody Michał Anioł spędził
niezliczone godziny studiując dzieła Donatella w ogrodach Medyceuszy.
Najbardziej dramatyczne starcie miało miejsce między
Leonardem a Michałem Aniołem, którzy szczerze się nie znosili. Świadectwa z
epoki malują obraz pełen napięcia: elegancki Leonardo i niechlujny, surowy
Michał Anioł reprezentowali dwa przeciwne światy. Ich antypatia stała się
legendarna, a jej kulminacją był rok 1504, kiedy obaj otrzymali zlecenie na
namalowanie sąsiednich ścian w Palazzo Vecchio we Florencji. Był to największy
pojedynek artystyczny wszech czasów, choć żadna z prac nie została ukończona.
Rafael wszedł w to starcie jako młody dyplomata, który
potrafił czerpać to, co najlepsze od obu starszych mistrzów. Choć podziwiał
technikę Leonarda, jego relacje z Michałem Aniołem były napięte. Ten ostatni
oskarżał Rafaela o plagiat i intrygi. Gdy Rafael potajemnie zobaczył
niedokończone sklepienie Sykstyny, natychmiast zmienił swój styl na bardziej
monumentalny, co tylko jeszcze bardziej rozwścieczyło Michała Anioła.
ŻYCIE INTYMNE DONATELLA, LEONARDA, MICHAŁA
ANIOŁA I RAFAELA
Życie prywatne tych geniuszy przez długi czas owiane
było tajemnicą. Leonardo da Vinci nigdy się nie ożenił i nie ma dowodów na jego
związki z kobietami. W 1476 roku został oskarżony o sodomię, co wywarło głęboki
wpływ na jego życie. Później otaczał się pięknymi uczniami, z których
najbardziej znani to Salai („Mały Diabeł”) oraz Francesco Melzi, co skłania
wielu historyków do wniosku o ich intymnej więzi.
Michał Anioł również nigdy nie założył rodziny. Jego
seksualność była przesiąknięta duchowym i fizycznym idealizmem skierowanym ku
męskiemu ciału. Jego poezja dedykowana młodemu Tommaso dei Cavalieri jest
jednym z najbardziej szczerych świadectw miłości homoseksualnej w historii
renesansu. Miłość do męskich form jest u niego widoczna na każdym kroku – nawet
postacie kobiece malował często, korzystając z męskich modeli.
Rafael na tym tle wyróżnia się jako zdeklarowany
heteroseksualista. Jego liczne romanse były tajemnicą poliszynela. Kochał
kobiety, a jego największą muzą była Margherita Luti, znana jako „La
Fornarina”. Podobno Rafael był tak namiętny, że nie potrafił pracować w
Watykanie, jeśli jego ukochana nie przebywała w pobliżu.
O Donatellu wiemy najmniej, ale współcześni wspominali
o jego braku zainteresowania tradycyjnym życiem rodzinnym i słabości do młodych
pomocników. Jego brązowy „Dawid” posiada silny ładunek homoerotyczny, co na
tamte czasy było ruchem niezwykle odważnym.
Wszyscy czterej tytani żyli w czasach, gdy męskie
więzi we Florencji były powszechne, choć oficjalnie zabronione. Ich seksualność
nie była tylko prywatną sprawą – bezpośrednio wpłynęła na kanon sztuki
zachodniej. Bez pasji Leonarda do jego uczniów czy uwielbienia Michała Anioła
dla Cavalieriego, prawdopodobnie nie mielibyśmy dzisiaj arcydzieł, które do
dziś zachwycają świat.
Zbuntowana Dusza (Maištinga Siela)
Komentarų nėra:
Rašyti komentarą