Litewski Fenomen: Jak KRISTINA SABALIAUSKAITĖ Ożywiła Krwawą Historię w „CESARZOWA PIOTRA”

 

Królowa Pióra z Litwy: Kristina Sabaliauskaitė i jej „Cesarzowa Piotra” podbijają Polskę

 

Kristina Sabaliauskaitė to nazwisko, które w polskim świecie literackim przestaje być już tylko odległym echem zza wschodniej granicy. Litewska doktor historii sztuki i pisarka, znana wcześniej polskim czytelnikom z monumentalnej sagi „Silva Rerum”, powraca z nowym, równie ambitnym dziełem. Jej dylogia, w Polsce wydana jako „Cesarzowa Piotra” (tłum. Eliza Deszczyńska, Wydawnictwo Literackie), natychmiast po premierze wzbudziła ogromne zainteresowanie i – co najważniejsze – niemal jednogłośnie pozytywne reakcje zarówno krytyków, jak i czytelników. To literackie wydarzenie, które zmusza do rewizji podręcznikowej historii.

 

Nowa odsłona „Kopciuszka XVIII wieku”

 

Powieść „Cesarzowa Piotra” burzy mity o Katarzynie I, pierwszej cesarzowej Rosji. Autorka zabiera nas w podróż do maja 1727 roku, do Carskiego Sioła, gdzie na łożu śmierci Marta Skowrońska-Katarzyna przeżywa ostatnie 24 godziny swojego życia. Książka, podzielona na 24 rozdziały-godziny, staje się intymną, gorzką spowiedzią kobiety, która przeszła drogę od sieroty, służącej, a nawet – jak niektórzy sugerują – wojennej niewolnicy o litewsko-polskich korzeniach, do władczyni imperium. To her story, opowiedziana z perspektywy umierającego ciała, która jest diametralnie inna od narracji historyków pisanych przez mężczyzn.

 

Brutalny realizm kontra historyczna baśń

 

Recenzenci i krytycy są zafascynowani odwagą i bezkompromisowością Sabaliauskaitė. Portal Historykon.pl podkreśla, że zamiast „baśni o Kopciuszku” dostajemy „opowieść o kobiecie, która musiała przetrwać w brutalnym świecie”, a powieść „wybrzmiewa mocno” w dobie dyskusji o prawach kobiet i przemocy. Chwalony jest fizjologiczny, brutalny, ale jednocześnie poetycki język, który wiernie oddaje surową codzienność XVIII-wiecznego dworu carskiego. Krytycy zwracają uwagę na naturalistyczne opisy brudu, chorób, przemocy, a nawet uzależnienia alkoholowego i psychologicznego, które mogą być dla niektórych czytelników przytłaczające, ale są kluczowe dla realizmu epoki.

 

Empatia i mistrzostwo narracji

 

Autorka, doktor historii sztuki, w wywiadach dla polskiej prasy (m.in. Polska Agencja Prasowa) podkreślała, że jej celem było „oddać głos” kobiecie wymazywanej z historii i pozwolić jej opowiedzieć o swoim życiu. Krytycy docenili to podejście. Powieść Sabaliauskaitė to nie tylko historia, ale także głęboka analiza psychologiczna. Katarzyna I zostaje ukazana jako postać wielowymiarowa: zarówno ofiara, jak i polityczny gracz obdarzony wielką inteligencją emocjonalną, kameleon adaptujący się do potwornej rzeczywistości. To zderzenie się kultur i mentalności Wschodu i Zachodu w „toksycznym małżeństwie” Piotra I i Marty-Katarzyny jest, zdaniem recenzentów, szczególnie aktualnym i przejmującym tematem.

 

Fenomen czytelniczy i „literacka uczta”

 

Reakcja polskich czytelników jest równie entuzjastyczna. Już po pierwszej fali sprzedaży książka stała się bestsellerem, a w sieci zaroiło się od wysokich ocen i komentarzy. W serwisach typu Lubimyczytac.pl czytelnicy przyznają, że książka to „prawdziwe literackie doświadczenie – intensywne, bolesne i niezwykle satysfakcjonujące”. Porównania do „twardego narkotyku – niemożliwego do odstawienia” (cyt. za Gerardem Collardem) tylko potwierdzają, jak wciągająca jest narracja. Czytelnicy chwalą unikalną konstrukcję (24 godziny = 24 rozdziały), która sprawia, że „czytelnik niemal czuje ciężar osuwającego się w chorobie ciała”. To lektura dla tych, którzy nie szukają „lekkiej bajki”, ale wolą „trudne pytania od łatwych morałów”.

 

Podsumowując, „Cesarzowa Piotra” to w Polsce nie tylko historyczna powieść, ale głęboki, mroczny portret kobiecej walki o przetrwanie i władzę, który rezonuje ze współczesnymi problemami. Kristina Sabaliauskaitė, litewska autorka, z łatwością umacnia swoją pozycję wśród czołowych pisarzy historycznych w Europie Środkowej, a jej dzieło jest uznawane za „literacką ucztę z domieszką goryczy” – po prostu lekturę obowiązkową. Z niecierpliwością wyczekujemy polskiego wydania drugiego tomu dylogii!

 

Maištinga Siela